image/svg+xml

Gerard ter Borch: Opdrachten en manier van werken

Verhaal

Gerard ter Borch: Opdrachten en manier van werken

Plaatje bij verhaal: afb.5.bijgesneden.jpg

Na zijn leerjaren en met de waardevolle adviezen van zijn vader in het achterhoofd kon Gerard jr. de wereld van de ‘sinjeurs’ met zelfvertrouwen tegemoet treden en hen met scherp schildersoog observeren.

Dat kwam goed van pas, want hij kwam al op jonge leeftijd in de allerhoogste Europese kringen te verkeren. Zo was Gerard in 1647/8 aanwezig bij het sluiten van de vrede met Spanje na 80 jaren van oorlog. Hij was als ‘levend fototoestel’ in het gevolg van diplomaat Adriaen Pauw meegekomen. Gerards reputatie als vaardig schilder ging als een vuurtje rond in het internationale gezelschap. Het leverde hem tussendoor onder andere een portretopdracht op van de Spaanse gezant, de graaf van Peñaranda.

Fluiten

Volgens de 18de eeuwse schilder-schrijver Arnold Houbraken had Gerard de onhebbelijke gewoonte om tijdens het schilderen te fluiten. Toen de Spaanse edelman voor Ter Borch zat om geschilderd te worden en Gerard een deuntje begon te fluiten, was de graaf zo beledigd dat hij prompt opstond om te vertrekken. De schilder, zich van geen kwaad bewust, verontschuldigde zich door te zeggen dat hij het ongemerkt deed en alleen als zijn penseelwerk voorspoedig en naar zijn zin verliep. De graaf zou hierna weer zijn gaan zitten en lachend hebben gezegd: ‘Fluit dan maar voort!’

Vrede van Munster

Het was niet dit portret waarmee Gerard roem oogstte. Dat gebeurde met zijn schilderij Het sluiten van de Vrede van Munster. Gerard had namelijk bedacht om de geboorte van de Republiek op een schilderij vast te leggen. Het maken van zo’n ‘historiestuk’ gold voor schilders van toen als het meest eervolle. Zelfverzekerd gaf Gerard zichzelf een plaats op dit werk. Staande, helemaal links, naast de hoogwaardigheidsbekleders, kijkt hij ons als toeschouwers aan. Het tafereel is met olieverf op koper geschilderd. Gerard vroeg er het ontzaglijke bedrag van 6.000 gulden voor.

Hoe belangwekkend het ‘geboortekiekje’ van de Republiek mocht zijn, Gerard raakte het voor die prijs niet kwijt. Hij nam het schilderij daarom mee naar huis en het heeft waarschijnlijk zijn leven lang bij hem thuis aan de muur gehangen. Dat kon ook makkelijk, want het stuk was met een afmeting van ongeveer 45 bij 58 cm tamelijk handzaam. Toch heeft Gerard naderhand mogelijk wel aan dit werk verdiend, want in etsvorm vond het zijn weg in heel Europa. Het originele schilderstuk hangt nu (in bruikleen van de National Gallery in Londen) als topstuk in het Rijksmuseum te Amsterdam.

Stilzitten!

Dat het er op Gerards reizen in Europa nogal wild aan toe kon gaan, weten we opnieuw van Houbraken. Hij verhaalt van een gesprek dat de Prins van Oranje met Gerard aanknoopte toen deze voor hem poseerde. De prins informeerde nieuwsgierig bij de schilder hoeveel maîtressen hij had gehad toen hij in Spanje aan het hof van de koning verbleef. Gerard had de prins hierop snedig geantwoord: ‘Kan zijn Zijne Hoogheid mij zeggen hoeveel merries hij heeft bereden?’ Dat Gerard niet voor één gat te vangen was, blijkt ook uit een opmerkelijk staaltje van tact dat hij ten beste geeft als hij iets moet bedenken om de prins tot stilzitten te manen zonder hem te beledigen. Die kans deed zich voor toen de prins hem vroeg of hij in Madrid ook de koning had geschilderd. Gerard antwoordde hierop: ‘Ja, maar die zat ook zoo gekkelijk!’ Waarop de prins verbaasd en nieuwsgierig vroeg: ‘Vergelijkt gij de koning met een gek?’ Met Gerards rake antwoord: ‘Welja, […] is dat niet gek, als men uitgeschildert wil wezen, dat men dan niet stil zit?’, was de boodschap duidelijk overgebracht en zat de prins tot het einde toe stil.

 

Auteur:Jos Mooijweer
Trefwoorden:Gerard ter Borch, Door het oog van Ter Borch, Stadswandeling, Introductie, Overijssel verbeeld
Personen:gerard ter borch
Periode:1617-1681
Locatie:Zwolle
Thema's:Het leven van Gerard ter Borch, Overijssel verbeeld

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.